Uzman Diyetisyen Ferda Koç Anlatıyor: Laktoz Nedir? Laktoz İntoleransı Neden Olur?

Süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz, vücudun enerji kaynağı olarak kullandığı bir karbonhidrat. Ancak bazı kişilerde laktozun sindirimi için gerekli olan laktaz enzimi yeterli miktarda üretilemediğinde laktoz intoleransı ortaya çıkıyor. Bu durum, şişkinlikten sindirim sorunlarına kadar farklı belirtilere yol açabiliyor.

Peki, laktoz intoleransı nedir, neden olur ve beslenme sürecinde nelere dikkat etmek gerekir? Hadi gel, laktoz intoleransı hakkında tüm detaylara birlikte göz atalım.

Laktoz Ne Demek?

Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan doğal bir şeker olarak biliniyor. İnce bağırsaklardan salgılanan laktaz enzimi tarafından parçalanarak sindiriliyor. Laktaz enziminin yetersiz olduğu durumlarda laktoz sindirilemiyor ve bu da laktoz intoleransı olarak bildiğimiz hastalığa sebep oluyor.

Laktoz nedir ne işe yarar sorusunun yanıtı ise kısaca laktozun şeker olduğu için enerji kaynağı olması. Vücut laktozu sindirdiğinde glikoz ve galaktoz olarak parçalayarak hücrelerin devamlılığı için enerji elde ediyor. 

Uzmanın Notu: Laktoz intoleransı tanısı ve tedavisi için mutlaka bir doktora veya beslenme uzmanına danışmanı öneriyorum. Bilinçsiz uygulanan laktoz içermeyen diyetlerde laktoz kaynakları çıkarıldığında aynı zamanda kalsiyum, D vitamini gibi besin öğeleri de sınırlanıyor. Bu durum ise daha farklı hastalıklara zemin hazırlayabiliyor. Sağlıklı beslenmeye dair daha fazla öneri için Diyet ve Sağlıklı Beslenme kategorisindeki yazılarımızı inceleyebilirsin.

Laktoz İntoleransı Nedir?

Laktoz intoleransı, süt ve süt ürünlerindeki laktozun vücutta tam olarak sindirilememesi sonucu ortaya çıkıyor. Sindirilemeyen laktoz bağırsakta fermente oluyor, ardından gaz ve şişkinlik en belirgin laktoz intoleransı belirtisi olarak karşımıza çıkıyor. Sindirilemeyen laktoz birikimi de sindirim sorunlarına yol açabiliyor. 

Laktoz intolerans nedir sorusuna en kısa yanıt, laktozun parçalanamaması sonucu ortaya çıkan sindirim güçlüğü şeklinde verilebiliyor. Laktoz hassasiyeti nedir dendiğinde ise aynı şekilde bağırsakların laktoza gösterdiği duyarlılık kast ediliyor. Peki, laktoz intoleransı nasıl geçer?

Laktoz intoleransının en güçlü tedavisi beslenme biçimini güncellemekten geçiyor. Süt ve süt ürünleri laktozun en büyük kaynağı olarak biliniyor. Diyet içerisindeki bu ürünler laktoz içermeyen alternatifleriyle değiştiriliyor ve kişinin sindirim sisteminde bir rahatlama gözlenebiliyor. Laktoz intolerans ne demek öğrendiğine göre devam edelim!

Laktoz İntoleransının Nedenleri

Laktoz intoleransı sebepleri arasında genetik faktörler başta geliyor. Laktoz intoleransının ortaya çıkmasında birden fazla faktör rol oynuyor. En yaygın sebep, laktaz enziminin yetersiz üretimi oluyor. Bu enzim bağırsaklarda laktozun sindirimi için gerekli ve üretimi azaldığında laktoz parçalanamıyor, bağırsaklarda fermente olarak sindirim problemlerine yol açıyor.

Primer laktoz intoleransı genetik kökenli oluyor. Bazı toplumlarda yetişkinlik döneminde laktaz üretimi azalıyor, bu da laktoz intoleransının daha sık görülmesine neden oluyor. 

Sekonder laktoz intoleransı ise bağırsak hastalıkları, enfeksiyonlar, çölyak hastalığı veya Crohn gibi enflamatuar bağırsak hastalıkları sonrasında gelişebiliyor. Bu durumlarda bağırsak mukozası hasar gördüğü için laktaz üretimi de azalıyor.

Nadiren görülen doğumsal laktoz intoleransı ise bebeklerin doğuştan hiç laktaz enzimi üretememesi sonucu ortaya çıkıyor ve genellikle yaşamın ilk günlerinden itibaren belirti veriyor. Anne sütü alımıyla birlikte bebekte gaz, ishal, kusma, kolik ve kabızlık gibi durumlar gözlenebiliyor.

Ayrıca bazı cerrahi müdahaleler veya uzun süreli bağırsak enflamasyonları da laktaz enziminin aktivitesini olumsuz etkileyebiliyor. 

Laktoz İntoleransı Çeşitleri Nelerdir?

Laktoz intoleransı klinik içerisinde üç ana başlık altında kategorilendiriliyor:

• Primer (birincil) laktoz intoleransı: Genetik kökenli ve en sık görülen form olarak biliniyor.
• Sekonder (ikincil) laktoz intoleransı: Bağırsak mukozasının harabiyeti sonrası ortaya çıkan geçici veya kalıcı görülebilen laktoz intoleransı.
• Doğumsal laktoz intoleransı: Nadir görülen, doğuştan laktaz enzim eksikliği ile ortaya çıkan ve anne sütü alımı ile beraber ortaya çıkan laktoz intoleransı formu.

Bu laktoz intoleransı türleri klinik gözlem altında hastanın şikayetlerine bağlı olarak alanında uzman doktor tarafından teşhis ediliyor. Laktoz intoleransı testi nasıl yapılır sorusunun cevabı kan tahlilleri ve genetik taramalarda yatıyor. Laktoz intoleransı tanısı konulduğunda diyetten laktoz kaynakları sınırlanıyor, laktozsuz diyet uygulamalarına geçiliyor.

Laktoz içeren ürünler yerine alternatif ve laktoz içermeyen ürünler diyette ve tariflerde kullanılıyor, veya doktorun reçete edeceği laktaz ile enzim tedavisi gerçekleştiriliyor.

Laktoz intoleransı beslenme modelleri de kişiye uygun şekilde diyetisyen eşliğinde ve süt ürünlerindeki diğer gerekli besin öğelerini de dengeli ve yeterli almayı sağlayacak şekilde planlanıyor. 

Laktoz İntoleransı ile Alerji Arasındaki Farklar

Laktoz intoleransı ve süt alerjisi çoğu zaman birbirine karıştırılsa da aslında ikisi farklı durumlar. Laktoz intoleransı, sindirim sistemiyle ilgili bir hassasiyetken süt alerjisi bağışıklık sisteminin süte karşı geliştirdiği bir tepkiyi ifade ediyor.

İntoleransta çoğu zaman şişkinlik ve gaz gibi sindirimle bağlantılı belirtiler görülebiliyor. Alerjide ise ciltte, solunumda veya genel bağışıklık noktasında farklı tepkiler ortaya çıkabiliyor. 

Laktoz İntoleransının Belirtileri

Laktoz intoleransının belirtileri kişiden kişiye değişiyor. Yetişkinlerde laktoz intoleransı belirtileri arasında karın ağrısı, gaz, şişkinlik, ishal, mide bulantısı ve yorgunluk sayılabiliyor. Bazı kişilerde laktoz intoleransı cilt problemlerine ve baş ağrısına da sebep olabiliyor. Belirtiler genellikle laktoz içeren besinlerin tüketilmesinden birkaç saat sonra ortaya çıkıyor.

Uzmanın Notu: Yukarıdaki belirtiler bireyde görüldüğü takdirde mutlaka bir doktora başvurmak gerekiyor. Bazı tüketilen besinlere karşı gösterilen hassasiyet dikkate alınmadığında ileri süreçte daha ciddi hastalıklara da zemin hazırlayabiliyor. 

Laktoz, gluten ve yüksek FODMAP içerikli besin çeşitleri kişilerde bağırsakta duyarlılık oluşturabilir. FODMAP demişken, FODMAP diyeti nedir ve nasıl uygulanır linke tıklayarak öğrenebilirsin!

Laktoz İntoleransı Hakkında Merak Edilenler

Laktoz intoleransı hakkında günlük hayatta karşımıza çıkan ve internette en çok araştırılan soruları bu bölümde yanıtlıyoruz.

Laktoz İntoleransı Kimlerde Görülür?

Laktoz intoleransı dünya genelinde Asya ve Afrika kökenli kişilerde daha yaygın iken, Avrupa kökenlilerde daha düşük oranda gözleniyor.

Laktoz İntoleransı Nasıl Anlaşılır?

Laktoz intoleransı nasıl anlaşılır sorusuna en yaygın yanıt laktoz tolerans testi oluyor. Ayrıca hidrojen nefes testi ve dışkı pH testi de tanı sürecinde kullanılıyor.

Laktoz İntoleransına Ne İyi Gelir?

Laktozsuz süt, bitkisel sütler ve laktaz enzimi takviyeleri semptomların azaltılmasına yardımcı olabiliyor. Laktoz intoleransı ne iyi gelir sorusuna ek bir yanıt olarak probiyotik ve prebiyotik dediğimiz bağırsak dostu besinler de sindirim sağlığını destekleyebiliyor.

Editörün Notu: Prebiyotik nedir diye merak ediyorsan, linke tıklayarak bilmen gereken en önemli detayları keşfedebilirsin!

Laktoz İntoleransı Ne Kadar Sürer?

Sekonder laktoz intoleransı bazen geçici olabiliyor. Altta yatan neden ortadan kalktığında laktaz üretimi yeniden artabiliyor. Süre genellikle kişinin bağırsak toleransına göre değişiklik gösteriyor.

Ancak primer ve doğumsal laktoz intoleransları durumunda ömür boyu enzim tedavisi veya laktozsuz diyet uygulamaları sürdürülebiliyor. 

Laktoz İntoleransı Hangi Yiyeceklerde Var?

Laktoz süt, yoğurt, peynir, dondurma gibi süt ürünlerinde bulunuyor. Ayrıca bazı işlenmiş ürünlerde katkı maddesi olarak da yer alabiliyor. Etiket okuma alışkanlığı kazanmak bu yüzden çok önemli.

Laktoz intoleransı son birkaç yıldır karşımıza sıklıkla çıkan hastalıklardan biri. Bağırsak sağlığının her geçen gün daha çok önemini anlıyor ve klinik olarak da etkilerini gözlemliyoruz.

Laktoz intoleransı bozulmuş bağırsak florası tablosunu da gözler önüne seriyor ve harekete geçilmediğinde daha ciddi sonuçlara neden olabiliyor. Alternatif laktoz içeriği olmayan besinler laktoz intoleransına destek sağlayabiliyor. Ancak bireyin etiket okuma alışkanlığı kazanması da büyük önem taşıyor.

Eğer bu makale hoşuna gittiyse, seni Glutensiz Beslenme ve Glutensiz Yiyecekler isimli yazımı okumaya davet ediyorum!