Sessiz Şiddetin Adı: Mobbing Nedir, Nasıl Anlaşılır ve Önlenir?

İş yerinde her gün aynı insanlarla, aynı ortamda bulunmak, birlikte çalışılan insanlarla uyum içinde olmanı gerektiriyor. Ancak bazen bu uyum bozuluyor ve farkında bile olmadan kendini bir psikolojik savaşın ortasında bulabiliyorsun. Sürekli dışlanıyor, görmezden geliniyor, aşağılanıyor ya da yok sayılıyorsan bunun adı "mobbing" olabilir.

Mobbing nedir sorusu her geçen gün daha fazla kişi tarafından soruluyor; çünkü bu görünmeyen şiddet türü hem bireylerin ruh sağlığını hem de iş yerinin verimini ciddi biçimde etkiliyor. Bu yazıda mobbing ne demek, mobbing türleri neler ve mobbing’le nasıl başa çıkılır keşfedebilirsin.

Mobbing Nedir, Ne Anlama Gelir?

Mobbing, bir kişiye yönelik sistematik, uzun süreli ve kasıtlı psikolojik baskı ve yıldırma davranışlarını ifade ediyor. Özellikle iş yerinde görülen bu durum, bir çalışanı yıpratmak, yıldırmak ya da istifaya zorlamak amacıyla yapılabiliyor. Mobbing ne demektir diye merak ediyorsan, bunun sadece kaba söz ya da fiziksel saldırı olmadığını; küçük düşürme, dışlama, sürekli eleştirme gibi daha ince yöntemlerle de uygulanabildiğini bilmelisin.

Mobbing’in temel özelliği, bu davranışların süreklilik göstermesi ve birden fazla kez tekrarlanması oluyor. Bir defaya mahsus yaşanan çatışmalar, mobbing sayılmıyor. Ayrıca bu tür yıldırma taktikleri özel sektörle sınırlı kalmıyor, kamu kurumlarında da oldukça yaygın görülüyor.

Mobbing Türleri Nelerdir?

Mobbing tek bir biçimde ortaya çıkmıyor. Farklı güç dengeleri ve ilişki biçimlerine göre çeşitleniyor. İşte en sık görülen mobbing türleri:

• Düşey (Dikey) Mobbing: Üst pozisyonda çalışan birinin, astına yönelik uyguladığı baskı ve yıldırma davranışları. Örneğin yöneticinin seni sürekli küçük düşürmesi, görevlerini değersizleştirmesi bu kapsama giriyor.
• Yatay Mobbing: Eşit düzeydeki çalışanlar arasında gerçekleşiyor. Rekabet, kıskançlık ya da gruplaşmalar bu tür mobbingin temelini oluşturuyor. Sessizce dışlanmak, konuşmalardan haberdar edilmemek buna örnek verilebilir.
• Ters Mobbing: Astın, amirine psikolojik baskı uygulaması durumudur. Genelde bir ekip içindeki örgütlü yapı, yöneticiyi işlevsiz kılmaya çalıştığında görülüyor.
• Sistematik Mobbing: Zamanla artarak devam eden, planlı ve uzun süreli yıldırma süreçlerini ifade ediyor. Bu türde kişi, kurumsal yapı tarafından yalnızlaştırılabiliyor.
• Evde Mobbing: Sadece iş yerinde değil, ev ortamında da psikolojik mobbing yaşanabiliyor. Aile bireyleri arasında kurulan baskıcı ve değersizleştirici ilişkiler buna örnek teşkil ediyor.

Her mobbing türünün etkisi farklı olsa da sonuç olarak mobbinge maruz kalan kişi giderek benlik saygısını, motivasyonunu ve ruh sağlığını kaybetmeye başlıyor.

Mobbing Nasıl Önlenir?

Mobbing’i önlemek bireysel değil kurumsal bir sorumluluk gerektiriyor. İş yerinde net ve adil bir iletişim kültürü oluşturmak, çalışanların güvenliğini ve psikolojik sağlığını önceleyen politikalar geliştirmek büyük önem taşıyor. İşte mobbing’i önlemek için öneriler:

• Yöneticilerin çalışanlarla açık ve geri bildirim odaklı bir ilişki kurması, herhangi bir ayrımcılığa ya da dışlamaya tolerans göstermemesi gerekiyor. İnsan kaynakları birimlerinin, çalışanlardan gelen şikâyetleri dikkatle dinlemesi ve gerekli soruşturma süreçlerini işletmesi gerekiyor.
• Bireysel düzeyde ise öncelikle kendini tanımak ve hislerinin farkında olmak, duygusal sınırlarını korumak, eğer mobbinge maruz kalınıyorsa olan biteni yazılı belgeyle kaydetmek ve hak aramak mobbingin etkilerini azaltmada işe yarıyor. Ayrıca psikolojik destek almak da bu süreçte oldukça güçlendirici olabiliyor.

Mobbing’in Psikolojik Etkileri Nelerdir?

Çeşitli kaynaklarda ifade edildiği üzere mobbing, ruhsal sağlığı ciddi biçimde zedeleyen bir süreç olabiliyor. Sürekli maruz kalınan küçümseme, dışlanma ve eleştiri zamanla kişinin kendilik algısını bozabiliyor. Birçok kaynakta mobbing’e maruz kalan kişilerin depresyon, anksiyete bozuklukları, tükenmişlik ve travma sonrası stres bozukluğu yaşama oranlarının arttığından bahsediliyor.

Kendini sürekli yetersiz hissetmek, hata yapma korkusuyla hareket etmek, işe gitmeden önce yoğun kaygı yaşamak mobbing’in klasik belirtileri arasında yer alıyor. Kimi zaman bu etkiler baş ağrıları, mide sorunları, uykusuzluk ve bağışıklık düşüklüğü gibi fiziksel düzeyde de görülebiliyor.

Editörün Notu: Eğer sen de bu belirtileri fark ediyorsan, yaşadıklarının sadece “kendi hassasiyetin” olmadığını; sistematik bir baskının sonucu olabileceğini aklında tutmalısın. Bu süreçte doğru iletişim yollarını hatırlayarak kendini mobbing yapan kişilere karşı daha iyi koruyabilirsin.

Mobbing Nasıl Anlaşılır?

Mobbing bazen o kadar sinsice ilerler ki, bu durumu başlangıçta fark etmekte zorlanabilirsin. Başkalarının “abartıyorsun” dediği küçük davranışlar, zamanla ciddi bir psikolojik yıpranmaya dönüşebilir. Bu nedenle mobbing’in ilk belirtilerini tanımak oldukça önemli. Eğer sık sık dışlandığını, görmezden gelindiğini ya da sürekli olarak eleştirildiğini hissediyorsan, dikkatli olmalısın.

• Mobbing’i fark etme yolları arasında kendi iç sesine kulak vermek önem taşıyor.
• İşe gitmeden önce yoğun kaygı duyuyorsan, eskiden severek yaptığın işleri artık yapamıyorsan, kendine olan güvenin gün geçtikçe azalıyor ve iş yerinde sürekli tetikte hissediyorsan yaşadığın bu değişimin altında yatan sebepleri irdelemek faydalı olabilir.
• Aynı zamanda çevrendeki kişilerin davranışlarındaki tutarsızlık, pasif-agresif tavırlar ve ani mesafe almaları da mobbing yaşadığına dair işaretler olabilir.
• Unutma, mobbing yalnızca bağırmak ya da doğrudan bir aşağılama olmak zorunda değil; bazen sessiz kalmak, seni yok saymak ya da göz devirmek gibi mikro davranışlarla da ortaya çıkabilir.
• Kimi zaman bu davranışlar o kadar sıradanlaşır ki, sen bile bir sorun olup olmadığından emin olamayabilirsin. İşte bu noktada dışarıdan bir gözlem, bir psikolojik destek süreci ve uzman görüşü sana ve hislerine ayna tutabilir.

Mobbing Örnekleri: Sessiz Şiddetin Gerçek Yüzü

Mobbing’i anlamanın en güçlü yollarından biri, gerçek hayattan örneklerle yüzleşmek. Aşağıdaki örnekler, görünüşte sıradan gibi duran ama uzun vadede derin izler bırakan mobbing davranışlarını anlamana yardımcı olacağını düşündüğümüz, günlük hayatta hepimizin zaman zaman karşılaşabileceği durumları anlatıyor.

• Toplantılardan Dışlanma: Bir çalışan, ekiple birlikte yürütülen projelerde aktif görev almasına rağmen düzenli olarak toplantılara çağrılmıyor. Bilgi akışından koparıldığı için hem verimi düşüyor hem de kendini dışlanmış hissediyor.
• Pasif-Aktif Aşağılama: Yöneticinin sıkça kullandığı küçümseyici ifadeler; örneğin “Bu senin kapasitenin üstünde ama dene istersen” çalışanın öz güvenini zamanla zedeliyor.
• Görmezden Gelinme: Ofis içinde herkesle kurulan selamlaşma ya da gündelik iletişim, sadece belli bir çalışana karşı sistematik biçimde ihmal ediliyor. Bu davranış, kişinin varlığının yok sayıldığı hissini yaratıyor.
• Görevlerin Sabote Edilmesi: Bir çalışana eksik bilgi verilerek işi bilinçli olarak hata yapmasına neden olunuyor. Sonrasında ise bu hatalar üzerinden itibarı zedeleniyor.
• Sürekli Eleştiri, Hiç Takdir Yok: Yapılan her işte mutlaka bir kusur bulunuyor, olumlu bir geri bildirim ise hiç verilmiyor. Bu durum çalışanı çaresizlik, yetersizlik ve yılgınlık duygularıyla baş başa bırakıyor.
• Alay Edilme veya İma Yoluyla Rahatsız Etme: Kimi zaman doğrudan değil, imalarla ya da espriler üzerinden kişiye yönelik aşağılayıcı mesajlar veriliyor. Grup içinde yapılan bu tür davranışlar, utandırma ve yalnızlaştırma aracı olarak kullanılıyor.

Bu örnekler mobbing nedir sorusuna verilebilecek sadece birkaç yanıt. Gördüğün gibi mobbing, çoğu zaman fiziksel değil; duygusal ve sosyal alanlarda uygulanıyor. Bu yüzden mobbing’i erken fark etmek ve duygusal tepkilerini ciddiye almak, kendini korumanın ilk adımı. Bu süreçte öz şefkat konusuna da yakından eğilebilirsin.

Mobbing’le Nasıl Baş Edilir?

Mobbing’e karşı ne yapmalı sorusunun yanıtını aşağıda keşfedebilirsin:

• Mobbing’le başa çıkmak, öncelikle yaşanan durumun adını koymakla başlıyor. Ne hissettiğini küçümsemek ya da yok saymak yerine bu durumun sistematik bir şiddet biçimi olma ihtimalini sorgulamak gerekiyor.
• İkinci adım, yalnız olmadığını fark etmek. Çoğu zaman bu tür baskılar sessizlikle besleniyor. Güvendiğin bir meslektaşınla konuşmak, kurum içindeki destek mekanizmalarına başvurmak ve açık iletişim kurmak ya da bir psikologla görüşmek, iyileşmenin kapısını aralayabiliyor.
• Eğer mümkünse mobbing uygulayan kişiyle sınır koyan net bir dilde konuşmak, konuyu yazılı ve resmi kanallara taşımak önemli adımlar arasında. Ayrıca mobbing mağdurlarının yasal hakları olduğunu unutmamak gerekiyor.
• Son olarak, başına geleni kişisel bir başarısızlık olarak görmekten vazgeçmek önemli. Bu süreçte kendine nazik davranmak, psikolojik dayanıklılığını güçlendirmek ve gerektiğinde profesyonel yardım almak, senin en büyük gücün olabilir.

Mobbing’e karşı sessiz kalmanın bu döngüyü güçlendirebileceğini unutmamalısın. Eğer sen de böyle bir durumun içinde olduğunu düşünüyorsan, yaşadıklarının adını koymaktan ve kendini korumaktan çekinme. Bu süreçte hem psikolojik hem de hukuki olarak destek almayı önemseyebilirsin. Pratik bir öneri olarak, kötü hissettiğin anlarda daha iyi hissetmek için mindfulness tekniğinden yardım alabilirsin. ❤️